vua lý thái tổ dời đô ra thành đại la vào năm nào

Lý Thái Tổ 李太祖
Hoàng đế nước ta
Tượng Lý Thái Tổ bên trên Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội Bạn đang xem: vua lý thái tổ dời đô ra thành đại la vào năm nào
Hoàng đế Đại Cồ Việt
Trị vì	21 mon 11 năm 1009 – 31 mon 3 năm 1028 (18 năm, 131 ngày)
Tiền nhiệm	Sáng lập triều đại Lê Long Đĩnh (Nhà Tiền Lê)
Kế nhiệm	Lý Thái Tông
Thông tin cậy chung
Sinh	8 mon 3, 974 Từ Sơn, Thành Phố Bắc Ninh
Mất	31 mon 3, 1028 (54 tuổi) Điện Long An, Thăng Long
An táng	Thọ Lăng
Tên thật Lý Công Uẩn (李公蘊) Niên hiệu Thuận Thiên (順天) Tôn hiệu Phụng Thiên Chí Lý Ứng Vận Tự Tại Thánh Minh Long Hiện Duệ Văn Anh Vũ Sùng Nhân Quảng Hiếu Thiên Hạ Tỉnh Thái Bình Khâm Minh Quảng Trạch Chương Chiêu Vạn Bang Hiển Ứng Phù Cảm Uy Chấn Phiên Man Duệ Mưu Thần Trợ Thánh Trị Tắc Thiên Đạo Chính ngọc hoàng (奉天至理應運自在聖明龍見睿文英武崇仁廣孝天下太平欽明光宅章昭萬邦顯應符感威震藩蠻睿謀神功聖治則天道政皇帝) Thụy hiệu Thần Vũ ngọc hoàng (神武皇帝) Miếu hiệu Thái Tổ (太祖)
Triều đại	Nhà Lý
Thân phụ	Hiển Khánh vương
Thân mẫu	Phạm Thị Ngà
Tôn giáo	Phật giáo

Lý Thái Tổ (chữ Hán: 李太祖, 8 mon 3 năm 974 - 31 mon 3 năm 1028) là nhà vua gây dựng rời khỏi ngôi nhà Lý (hay thường hay gọi là Hậu Lý nhằm phân biệt với ngôi nhà Tiền Lý bởi Lý Nam Đế sáng sủa lập) nhập lịch sử vẻ vang nước ta, trị vì như thế từ thời điểm năm 1009 cho tới Lúc mệnh chung nhập năm 1028

Thời lừa lọc trị vì như thế của ông đa số nhằm đàn áp những cuộc nổi dậy, vì như thế lòng dân ko phục được ngôi nhà Lý. Khi lòng dân vẫn yên lặng, triều đình TW được gia tăng, ông dời đô kể từ Hoa Lư về Đại La nhập năm 1010, thay tên trở thành Thăng Long, khai mạc cho việc cải cách và phát triển lâu nhiều năm ở trong nhà Lý tồn bên trên 216 năm. Đến thời điểm cuối năm 1225, đầu năm mới 1226, Lý Chiêu Hoàng buộc nhường nhịn ngôi cho tới ông chồng Trần Cảnh (1218-1277). Nhà Lý sụp ụp...

Thân thế[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ thương hiệu thiệt là Lý Công Uẩn, người châu Cổ Pháp (thuộc Từ Sơn, Bắc Ninh), u là Phạm Thị Ngà, tuy nhiên ko rõ rệt tính danh của phụ thân, chỉ biết ông được truy tôn tước đoạt Hiển Khánh vương vãi sau khoản thời gian Lý Công Uẩn đăng quang. Đại Việt sử lược chép ông sở hữu một anh trai (sau phong Vũ Uy vương) và một em trai (sau phong Dực Thánh vương). Đại Việt sử ký toàn thư chép ông còn tồn tại một người chú được phong Vũ Đạo vương vãi.^[1]

Lên 3 tuổi hạc, Công Uẩn được Lý Khánh Văn ở miếu Cổ Pháp (Ứng Tâm tự động, miếu Dặn) nhận nuôi, kể từ nhỏ vẫn lanh lợi, tuấn tú không giống thông thường. Năm 6, 7 tuổi hạc, Công Uẩn được gửi sang trọng ngôi nhà sư ở miếu Lục Tổ là Vạn Hạnh, thấy Công Uẩn, sư Lý Vạn Hạnh ngay tắp lự khen: Đứa nhỏ nhắn này sẽ không nên người thông thường, tăng trưởng ắt hoàn toàn có thể giải nguy nan tháo gỡ, thực hiện bậc minh ngôi nhà nhập thiên hạ.^[2]

Tướng ngôi nhà Tiền Lê[sửa | sửa mã nguồn]

Lớn lên, Lý Công Uẩn tham gia quân team. Năm 1005, Lê Đại Hành chầu ông vải, những hoàng tử giành giật đoạt ngôi vị. Năm 1006, Lê Long Việt giành được ngôi vua, tức Lê Trung Tông, tuy nhiên chỉ 3 ngày thì bị Lê Long Đĩnh làm thịt nhằm giành ngôi. Các quan lại kinh hoảng hãi quăng quật chạy, chỉ mất Công Uẩn ôm xác vua tuy nhiên khóc. Lê Long Đĩnh ko trị tội mà còn phải khen ngợi ông là kẻ trung nghĩa, kế tiếp trọng dụng, cho tới thực hiện Tứ sương quân Phó Chỉ huy sứ, rồi sau thăng cho tới chức Tả thân thuộc vệ Điện chi phí Chỉ huy sứ.

Theo Ngọc phả những vua triều Lê ở Hà Nam và tư liệu bên trên những di tích lịch sử ở Cố đô Hoa Lư, Công Uẩn thường niên theo đuổi Thiền sư Vạn Hạnh nhập hầu Lê Đại Hành ở trở thành Hoa Lư. Công Uẩn được vua cho tới ở lại kinh tiếp thu kiến thức quân sự chiến lược, lại gả đàn bà rộng lớn là công chúa Lê Thị Phất Ngân và quánh phong Công Uẩn thực hiện Điện chi phí trợ thủ ở trở thành Hoa Lư, rồi dần dần thăng thăng quan tiến chức Điện chi phí Chỉ huy sứ.^[3]

Lên ngôi hoàng đế[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Lúc Lê Long Đĩnh còn bên trên vị, ở hương thơm Diên Uẩn (châu Cổ Pháp) sở hữu cây gạo bị sét tiến công, sở hữu chữ bên trên ấy. Sư Vạn Hạnh mới mẻ bảo Lý Công Uẩn rằng: Mới rồi tôi thấy chữ bùa sấm kỳ kỳ lạ, biết bọn họ Lý hưng thịnh, vớ trào lên cơ nghiệp. Nay coi nhập thiên hạ người bọn họ Lý thật nhiều, tuy nhiên không một ai bởi Thân vệ là kẻ nhân kể từ lấy được lòng dân, lại bắt binh quyền nhập tay, hàng đầu muôn dân chẳng nên Thân vệ thì còn ai đương nổi nữa. Tôi vẫn rộng lớn 70 tuổi hạc, mong chờ được thư thả hãy bị tiêu diệt, nhằm coi đức hóa của ông thế nào, thực là loại may ngàn năm sở hữu một. Công Uẩn kinh hoảng lời nói ấy bị lộ, bảo người anh lấy Vạn Hạnh lấp liếm ở Tiêu Sơn.^[4]

Cũng theo đuổi Toàn thư, sở hữu lượt Lê Long Đĩnh ăn trái ngược lê lại thấy hột lý, mới mẻ tin cậy tiếng sấm ngữ, ngầm truy sát người bọn họ Lý, tuy nhiên Công Uẩn vẫn không trở nên kinh hoảng. Theo An Nam chí lược, năm 1009, Lê Long Đĩnh mất mặt, Thái tử còn nhỏ nhắn, nhì người em là Lê Minh Đề và Lê Minh Xưởng giành giật cướp ngôi vua, bị Công Uẩn làm thịt bị tiêu diệt.^[5]Chi hậu Đào Cam Mộc tìm hiểu biết Công Uẩn mong muốn nhận ngôi, mới mẻ nhân khi vắng vẻ trình bày khích Công Uẩn về sự việc tiếm ngôi. tuy nhiên bị mắng. Cam Mộc thư thả bảo Công Uẩn rằng: Tôi thấy thiên thời nhân sự như vậy mới mẻ dám trị ngôn. Nay ông lại mong muốn tố giác tôi thì tôi ko nên là kẻ kinh hoảng chết. Công Uẩn nói: Tôi đâu nỡ tố giác ông, chỉ kinh hoảng tiếng trình bày bật mý thì bị tiêu diệt ráo, nên răn ông bại liệt thôi. Hôm sau Đào Cam Mộc lại thuyết phục Công Uẩn tiếm ngôi, lại bàn với Thái hậu lập Công Uẩn lên thực hiện vua^[6].

Trong Đại Việt sử ký chi phí biên, sử gia Ngô Thì Sĩ sở hữu nêu rời khỏi việc dân lừa lọc vọng gác đoán rằng Lý Công Uẩn làm thịt Lê Long Đĩnh nhằm đoạt ngôi:^[7]

Lý Công Uẩn đăng quang nhà vua ngày 21/11/1009, bịa niên hiệu Thuận Thiên, tức thị "theo ý trời". Ông truy phong phụ thân là Hiển Khánh vương vãi, u là Minh Đức Thái hậu, chú là Vũ Đạo vương vãi, anh ruột là Vũ Uy vương vãi, em ruột là Dực Thánh vương vãi. Ông lập 9 vợ vua, con cái trưởng Lý Phật Mã được lập thực hiện Thái tử. Các nam nhi không giống cũng khá được phong vương vãi. Đào Cam Mộc được phong Nghĩa Tín hầu và cưới công chúa Lý Thiềm Hoa, còn những người dân không giống vẫn lưu giữ chức cũ. Một người đàn bà không giống là Lý chỉ Hòa được gả cho tới động ngôi nhà Giáp Thừa Quý.

Trị vị[sửa | sửa mã nguồn]

Hoa Lư vốn liếng là kinh kì của 2 triều đại Đinh và Tiền Lê, là 1 trong những địa điểm cố thủ bất ngờ Một trong những những mỏm núi đá nằm cạnh rìa phía Đông Nam đồng bởi sông Hồng, trấn áp tuyến phố khu đất kể từ đồng bởi sông Hồng cho tới những tỉnh phía Nam, cũng chính là chi phí vọng gác của những tỉnh phía Nam nom rời khỏi đồng bởi sông Hồng.^[8]. Lúc đăng quang, Lý Thái Tổ nhận định rằng "Hoa Lư trở thành hẹp, khu đất thấp", mong muốn dời đô về Đại La (nay là Hà Nội)^[9]. Nhà vua rời khỏi chiếu rằng:

Sử chép rằng những quan lại đều tán đồng với ngôi nhà vua: "Bệ hạ vì như thế thiên hạ lập nối tiếp lâu dài, bên trên cho tới nghiệp đế được phát đạt rộng lớn lao, bên dưới cho tới dân bọn chúng được sầm uất phú quý, điều lợi như vậy, ai dám ko theo".

Tháng 7 năm Thuận Thiên loại nhất (1010) thì cử sự dời đô. Khi thuyền mới mẻ cho tới đậu ở bên dưới trở thành, thấy sở hữu con cái dragon vàng sinh ra, nhân thế mệnh danh là Thăng Long, ngay tắp lự lập nhiều hoàng cung, nằm trong 13 sở, xây trở thành lũy, sửa sang trọng phủ khố; thăng châu Cổ Pháp, Thành Phố Bắc Ninh thực hiện phủ Thiên Đức. Thành Hoa Lư gọi là phủ Tràng An, nhập phủ Thiên Đức lập 8 ngôi miếu, đều phải sở hữu lập bia biên chép công đức.

Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]

Thời Lý Thái Tổ, Đại Tống và Đại Cồ Việt lưu giữ mối liên hệ tự do. Thái Tổ Lúc đăng quang sai Lương Nhậm Văn và Lê Tái Nghiêm sang trọng nước Tống nhằm kết hảo. Năm 1010, Tống Chân Tông phong Thái Tổ chức Giao Chỉ quận vương kiêm Tĩnh Hải quân Tiết chừng sứ, sau lại phong thực hiện Nam Bình vương nhập năm 1017. Các nước láng giềng như Chiêm Thành và Chân Lạp cũng thông thường sang trọng triều cống, việc bang phó thời bấy giờ khá yên lặng trị. Tuy nhiên, năm 1020, Thái Tổ nên sai Lý Phật Mã tiến công Chiêm Thành. Đại Việt Sử ký Toàn thư và Đại Việt sử lược chép là quân Việt thắng; tuy vậy từ thời điểm năm này cho tới Lúc Lý Thái Tông chinh trị Chiêm Thành lượt 2 năm 1044, sử sách ko ghi lại ngẫu nhiên một lượt này sứ Chiêm sang trọng cống. Năm 1044, Lý Thái Tông sở hữu trình bày với triều thần: "Tiên đế mất mặt cho tới hiện nay đã 16 năm rồi, tuy nhiên Chiêm Thành trước đó chưa từng sai một sứ fake này sang trọng cống".^[10]

Lý Thái Tổ phân tách tổ quốc thực hiện 24 lộ và 2 phần kinh và trại, Hoan Châu và Ái Châu là trại, kể từ Thanh Hóa trở rời khỏi là kinh. Cương mục và Toàn thư chỉ ghi thương hiệu 12 lộ: Thiên Trường, Quốc Oai, Hải Đông, Kiến Xương, Hoàng Giang, Long Hưng, Bắc Giang, Trường Yên, Thanh Hóa, Diễn Châu, Khoái, Hồng. Theo Lãnh Nam nước ngoài đáp, Đại Việt thời Lý chia thành 4 phủ Đô Hộ, Đại Thông, Thanh Hóa, Phú Lương; 13 châu Vĩnh An, Vĩnh Thái, Vạn Xuân, Phong Đạo, Tỉnh Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Già Phong, Trà Lô, Yên Phong, Tô, Mậu, Lạng; 3 trại là Hòa Ninh, Đại Bàn giấy, Tân Yên^[11].

Quan chế ngôi nhà Lý thừa kế ngôi nhà Tiền Lê, ban văn - võ sở hữu 9 phẩm, 3 chức thái sư, thái phó, thái bảo; 3 chức thiếu thốn sư, thiếu thốn phó, thiểu bảo; nằm trong thái úy, thiếu thốn úy và nội nước ngoài hành năng lượng điện đô tri sự, kiểm hiệu bình chương sự.^[12] Ngoài quan lại ngoài triều đình sở hữu những tri phủ và phán phủ thống trị một phủ và tri châu thống trị một châu. Dường như sở hữu những châu bậc bên dưới tuy nhiên người hàng đầu là thủ lĩnh.^[13]

Năm 1013, triều đình tấp tểnh rời khỏi 6 hạng thuế là: thuế ruộng, váy đầm, ao; thuế khu đất trồng dâu và bến bãi phù sa; thuế sản vật ở núi; thuế mắm muối hạt chuồn Ải quan; thuế sừng bại liệt, ngà voi quý hiếm và hương thơm bên trên mạn núi xuống; thuế tre mộc hoa quả trái cây.^[14] Lúc mới mẻ đăng quang, ngôi nhà vua miễn thuế cho tới dân nhập 3 năm. Theo Ngô Thì Sĩ, ngôi nhà Lý cốt siêng nghề ngỗng nông cùng nước nhiều, nhập 6 loại thuế chỉ thu 4, 2 hạng khoan thu.^[15]

Quân sự[sửa | sửa mã nguồn]

Tháng hai năm Thuận Thiên loại nhì (1011), Lý Thái Tổ đem quân chuồn trị quân Cử Long ở Ái Châu, bắt người đứng đầu giải về. Tháng 10/1013, ông thân hành tiến công quân Man ở châu Vị Long, lại thắng trận.

Năm 1012, Lý Thái Tổ bình tấp tểnh Diễn Châu, vốn liếng vẫn còn đó nằm trong tay Lê Long Tung ngôi nhà Tiền Lê. Khi cho tới Vũng Biện thì trời tối thâm, dông tố sấm rất rộng lớn. Thấy vậy, ông thắp hương thơm và khấn trời: "Tôi là kẻ không nhiều đức, lân phía trên dân, ngơm ngớp lo phiền kinh hoảng như chuẩn bị tụt xuống xuống vực thâm thúy, không đủ can đảm cậy binh uy tuy nhiên chuồn tiến công dẹp càn bậy. Chỉ vì như thế người Diễn Châu không áp theo giáo hóa, ngu bạo thực hiện càn, tàn ngược bọn chúng dân, tội ác ông chồng hóa học, ko thể thứ lỗi. Còn trong những khi tiến công nhau, hoặc làm thịt oan kẻ trung hiếu, hoặc kinh hoảng lầm kẻ nhân từ lộc, cho tới nỗi hoàng thiên nổi xung nên tỏ cho thấy thêm tội lỗi, dẫu bắt gặp tổn kinh hoảng cũng không đủ can đảm ân oán trách móc. Đến như sáu quân thì tội lỗi hoàn toàn có thể dung loại, van lòng trời soi xét". Sau Lúc khấn, trời khu đất quang quẻ quay về.^[16]

Năm ấy, người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm) lấn sang trọng quá biên thuỳ Đại Cồ Việt, cho tới bến Kim Hoa và châu Vị Long nhằm kinh doanh. Thái Tổ sai quân bắt được người Đại Lý và rộng lớn 1 vạn con cái ngựa.^[17]

Mùa nhộn nhịp, mon 10, năm 1013 châu Vị Long phản lại nước Đại Cồ Việt, hùa theo đuổi người Đại Lý (đời vua Đoàn Tố Liêm). Vua Lý Thái Tổ đem quân tiến công, thủ lĩnh là Hà Án Tuấn kinh hoảng, lấy trang bị đảng trốn nhập rừng núi.^[17]

Năm 1014, vua Đại Lý là Đoàn Tố Liêm sai nhì tướng tá Dương Trường Huệ, Đoàn Kính Chí lấy đôi mươi vạn quân tiến công nước Đại Cồ Việt. Quân Đại Lý tiến thủ lên đóng góp ở bến Kim Hoa, dũng trại Ngũ Hoa. Sau Lúc châu mục châu Bình Lâm là Hoàng Ân Vinh thông tin, Lý Thái Tổ sai Dực Thánh vương vãi tiến công bến Kim Hoa. Quân Đại Cồ Việt làm tan quân Đại Lý, "chém vạn đầu giặc, bắt được quân sĩ và ngựa nhiều vô số" (nguyên văn nhập Đại Việt sử lược). Sau thành công, Lý Thái Tổ hạ mệnh lệnh cho tới viên nước ngoài thầy thuốc Phùng Chân, Lý Hạc đem 100 ngựa chiến của Đại Lý biếu tặng vua Tống Chân Tông. Triều đình Tống đối đãi những sứ thần Đại Cồ Việt đặc biệt hậu. Cùng năm bại liệt, Thái Tổ thay đổi phủ Ứng Thiên thực hiện Nam Kinh.^[18]

Tháng 12 năm Canh Thân (1020), Lý Thái Tổ sai Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã và Đào Thạc Phụ lấy quân chuồn tiến công Chiêm Thành ở trại Thầy Chính, trực tiếp cho tới núi Long Tỵ (nay nằm trong thị trấn Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình), chém được tướng tá Chiêm là Thầy Linh bên trên trận, người Chiêm bị tiêu diệt cho tới quá nửa.^[17]

Tháng 12 năm 1021, thổ dân Đại Nguyên Lịch - một sắc dân Mán trú ngụ thân thuộc trại Như Hồng và trấn Triều Dương (Đại Tống) - sang trọng tiến công đập phá biên ải Đại Cồ Việt-Đại Tống.^[19] Lý Thái Tổ rời khỏi mệnh lệnh cho tới Dực Thánh vương vãi tiến công dẹp Đại Nguyên Lịch, quân tiến công cho tới châu Như Hồng nhập khu đất Tống (đời vua Tống Chân Tông), thắp kho báu, bắt nhiều dân và gia súc rồi kéo về. Sử gia Trung Quốc gốc Việt Lê Tắc vẫn thuật lại vụ việc này nhập sách An Nam chí lược rằng:^[17]

"Tháng 12, Chuyển vận sứ Quảng Tây Cao Huệ Liên dưng thơ trình bày Giao Châu nhập cướp trại Như Hồng nằm trong châu Khâm, bắt người và thú vật thật nhiều. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu khiến cho Cao Huệ Liên tư điệp văn cho tới Giao Châu và sai sứ theo đuổi yêu cầu lại. Nguyên trước đó sở hữu dân Mường là Trương Phố, lánh tội chạy cho tới đầu ngụ, quan lại thống trị Khâm Châu là Mục Trọng vời nhập, tiếp cận nửa đàng lại ngăn ko cho tới nhập. Đô Tuần Kiểm Tàng Tự bèn khiến cho trại Như Hồng khao đãi trâu rượu. Giao Châu tìm hiểu hiểu rằng việc ấy, bèn nhân xua đuổi bắt dân Mường, tiến công cướp luôn luôn trại Như Hồng. Vua Tống Chân Tông xuống chiếu thư bảo những châu kể từ ni ko được dụ vời quân man rợ và khao đãi yến tiệc, cho tới đỗi sinh sự."

Năm 1024, Lý Thái Tổ sai Thái tử Lý Phật Mã lấy quân tiến công châu Phong Luân, còn Khai Quốc vương vãi thì tiến công châu Đô Kim. Cùng năm bại liệt, ngôi nhà vua tu sửa trở thành Thăng Long.^[17][20]

Năm 1028, Thái tử lại được mệnh lệnh tiến công châu Thất Nguyên, Đông Chinh vương vãi cũng chuồn tiến công châu Văn.^[21]

Tôn giáo[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ xuất thân thuộc kể từ miếu chiền, sau khoản thời gian đăng quang đặc biệt khoản đãi giới tăng lữ. Vào năm 1010, sau khoản thời gian vẫn dời đô kể từ Hoa Lư về Thăng Long, việc trước tiên ông thực hiện là ngay tắp lự xuất rời khỏi 2 vạn quan lại nhằm thực hiện miếu ở phủ Thiên Đức (tức Cổ Pháp).^[22]

Tháng 12 năm Canh Tuất (năm 1010 dương lịch), Lý Thái Tổ sai sứ sang trọng nước Tống nhằm thỉnh tầm cỡ Phật giáo. Tống Chân Tông đồng ý, trao cho tới vua Lý kinh Địa Tạng cùng theo với chữ ngự cây bút bởi chủ yếu tay vua Tống ghi chép.^[23]

Xem thêm: nhà máy nhiệt điện chạy bằng than lớn nhất nước ta là

Cùng năm, sau khoản thời gian và được xây cất Hoàng trở thành, ông lại miếu ngự Hưng Thiên và tinh nghịch lâu Ngũ Phượng. Ngoài trở thành về phía nam giới dựng miếu Thắng Nghiêm.

Tháng 6 năm Mậu Ngọ (1018), Lý Thái Tổ lại sai viên nước ngoài thầy thuốc Nguyễn Đạo Thanh và Phạm Hạc sang trọng nước Đại Tống thỉnh Tam tạng kinh đưa về nhằm nhập kho Đại Hưng.^[24][25]

Tháng 9 năm Giáp Tý (1024), Thái Tổ sai dựng miếu Chân Giáo nhập nội đô Thăng Long, nhằm nhà vua tới lui nghe kinh pháp.^[26]

Về việc này, Lê Văn Hưu nhận xét: ...Lý Thái Tổ đăng quang vừa mới được hai năm, tông miếu ko dựng, đàn xã tắc ko lập tuy nhiên trước vẫn dựng tám miếu ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu miếu quán ở những lộ và chừng cho tới thực hiện tăng rộng lớn ngàn đứa ở Kinh sư, thế thì chi phí phí của nả mức độ lực nhập việc thổ mộc ko biết chừng này tuy nhiên kể.

Qua đời[sửa | sửa mã nguồn]

Theo Đại Việt sử lược, năm 1028 (tức năm Thuận Thiên loại 19), sức mạnh Lý Thái Tổ đang không được chất lượng tốt, thông thường xuyên nhức yếu ớt. Ngày 31 mon 3 năm ấy, Thái Tổ mệnh chung ở năng lượng điện Long An, ở ngôi 19 năm, hưởng trọn lâu 54 tuổi hạc.

Khi Lý Thái Tổ vừa mới đây đời, việc tế táng lại ko dứt, thì phụ vương vương vãi gia Vũ Đức vương vãi, Đông Chinh vương vãi và Dực Thánh vương vãi nằm trong quân sĩ bao vây trở thành, nhằm mục đích mục tiêu cướp ngôi Thái tử Lý Phật Mã^[25]. Thái tử lấy quân nhập trở thành, quyết một trận với 3 vương vãi.

Khi quân của Thái tử và quân những vương vãi đối trận, thì Võ vệ tướng tá quân Lê Phụng Hiểu rút gươm rời khỏi chỉ nhập Vũ Đức vương vãi tuy nhiên bảo rằng: "Các người dòm nom ngôi cao, Lúc dễ dàng tự động quân, bên trên quên ơn tiên vương, bên dưới trái ngược nghĩa tôi con cái, vậy Phụng Hiểu van dưng nhát gươm này!". Nói kết thúc chạy xông nhập chém Vũ Đức vương vãi ở trận chi phí. Quân những vương vãi nhìn thấy kinh hoảng nên quăng quật chạy cả. Dực Thánh vương vãi và Đông Chinh vương vãi cũng nên chạy trốn, về sau van rời khỏi sản phẩm, được thả cả. Thái tử Lý Phật Mã lên nối ngôi, tức là Lý Thái Tông.

Lý Thái Tông nối tiếp vị, táng Lý Công Uẩn ở Thọ Lăng, phủ Thiên Đức, truy tôn miếu hiệu là Thái Tổ, thụy hiệu là Thần Vũ Hoàng đế.

Gia đình[sửa | sửa mã nguồn]

• Cha: Hiển Khánh vương.
• Mẹ: Minh Đức Thái hậu Phạm Thị Ngà.
• Anh em:

1. Dực Thánh vương vãi, sở hữu sách ghi là nam nhi.^[27]

• Hậu phi: Thái Tổ lập 9 vợ vua, nhập bại liệt sở hữu một trong những người được sử ghi danh hiệu:^[28]

1. Lập Giáo hoàng hậu: sử chép là phu nhân cả, theo đuổi dã sử thương hiệu húy là Lê Thị Phất Ngân, con cái của Lê Hoàn, là u của Thái tử Lý Phật Mã.^{[29][cần dẫn nguồn]} Sau được Lý Thái Tông phong Linh Hiển Hoàng thái hậu.
2. Ái Vân phu nhân Chu thị
3. Tá Quốc Phu nhân
4. Lập Nguyên Phu nhân

Còn lại đều ko rõ rệt thương hiệu họ.

• Con cái: Ít nhất 7 hoàng tử, 13 công chúa.

1. Khai Thiên vương vãi Lý Phật Mã, năm 1009 phong Hoàng hoàng thái tử. Mẹ là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
2. Khai Quốc vương vãi Lý Bồ, phong năm 1013, ở phủ Trường Yên.
3. Đông Chinh vương vãi Lý Lực, phong năm 1018.
4. Vũ Đức vương vãi, ko rõ rệt thân thuộc thế, theo đuổi ý kiến của Trần Trọng Kim là con cái Lý Thái Tổ.
5. Uy Minh hầu Lý Nhật Quang, còn mang tên Lý Hoảng. Theo Việt năng lượng điện u linh tập, u là Linh Hiển Hoàng thái hậu.
6. Công chúa An Quốc, gả cho tới Đào Cam Mộc.
7. Lĩnh Nam Công chúa (Lý chỉ Hòa), gả cho tới Thân Thừa Quý

Nhận định[sửa | sửa mã nguồn]

Sử gia Lê Văn Hưu bình nhập Đại Việt sử ký:

Sử thần Ngô Sĩ Liên biên soạn cỗ Đại Việt sử ký toàn thư bình rằng:

Sử thần Lê Tung, người sáng tác bài xích Đại Việt thông giám tổng luận thì nhận xét:^[31]

Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám cương mục nhận định:

Lời của sử thần chép nhập sách Việt sử chi phí án:

Theo K.W Taylor:

Các công trình xây dựng gắn sát với thương hiệu tuổi hạc của Lý Thái Tổ/Lý Công Uẩn[sửa | sửa mã nguồn]

Lý Thái Tổ và những vị vua ngôi nhà Lý được thờ ở thông thường Đô, phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Thành Phố Bắc Ninh, điểm đó là quê nhà ở trong nhà Lý. Gần thông thường Đô là lăng tẩm những nhà vua ngôi nhà Lý ở rải rác rưởi bên trên địa phận phường Đình Bảng.

Có một ngôi thông thường thờ riêng rẽ vua Lý Thái Tổ, vợ vua Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tông được xây cất bởi Hà Nội Thủ Đô kết phù hợp với Tỉnh Ninh Bình là Đền Vua Lý Thái Tổ bên trên Khu di tích lịch sử Cố đô Hoa Lư. Tại điểm động Hoa Lư – quê nhà của Thái hậu Dương Vân Nga và cũng chính là địa thế căn cứ thuở đầu của Đinh Sở Lĩnh sở hữu những di tích lịch sử đình Ngọc Nhị, đình Viến thờ vua Đinh và Thái hậu cũng có thể có bài xích vị phối thờ Hoàng hậu Lê Thị Phất Ngân và Lý Thái Tổ với giai thoại nhì người từng về viếng thăm điểm này.

Nhiều địa hạt lấy thương hiệu ông bịa cho những trên phố và ngôi trường học tập như: đàng Lý Thái Tổ ở những trở thành phố: Thành Phố Bắc Ninh, Hà Nội Thủ Đô, Huế, Tỉnh Ninh Bình, Tỉnh Thái Bình, Vĩnh Yên, TP Đà Nẵng, Long Xuyên, Thành phố Xì Gòn,... hoặc đàng Lý Công Uẩn ở những trở thành phố: Tỉnh Lào Cai, Cao Lãnh, Mỹ Tho, Móng Cái,...

Hà Nội và Thành Phố Bắc Ninh là 2 tượng đài và được xây cất nhằm tưởng niệm cho tới ông.

Năm 2004, một tượng đài Lý Thái Tổ được xây cất bên trên trục đ­ường Đinh Tiên Hoàng nằm trong điểm rừng hoa Chí Linh, Hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội Thủ Đô theo đuổi khuôn ở trong nhà chạm trổ Vi Thị Hoa, bằng đồng nguyên khối (nặng 14T, cao 3,3 m) nằm trong dạng công trình xây dựng xin chào kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội Thủ Đô.^[34] Bà Vi Thị Hoa cho thấy thêm là ko tài năng liệu vật thể này về khuôn mặt mũi, phục trang của Lý Thái Tổ và nói: "Chúng tôi sáng sủa tác mang ý nghĩa ước lệ".

Tháng 8 năm 2011, cái tàu hộ vệ có tên lửa lớp Gepard 3.9 (Project 11661E) loại nhì của Hải quân Nhân dân nước ta – HQ012 – được mệnh danh Lý Thái Tổ.

Xem thêm: vì sao cây cao su được trồng nhiều nhất ở đông nam bộ

Trong văn hoá đại chúng[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

Wikimedia Commons đạt thêm hình hình ảnh và phương tiện đi lại truyền đạt về Lý Thái Tổ.

• Khâm tấp tểnh Việt sử Thông giám Cương mục Chính biên Quyển loại I Lưu trữ 2009-03-31 bên trên Wayback Machine
• ĐVSKTT quyển II - Kỷ Nhà Lý
• Việt Nam sử lược, Chương IV: Nhà Lý (1010 - 1225) Lưu trữ 2009-07-18 bên trên Wayback Machine, người sáng tác Trần Trọng Kim.
• Đại Việt Sử ký Toàn thư, Kỷ ngôi nhà Lý
• Đại Việt sử lược, quyển nhị: vua Thái Tổ^{[liên kết hỏng]}
• Ngô Thì Sĩ (2011), Đại Việt sử ký chi phí biên, Nhà Xuất phiên bản Văn hóa tin tức.
• Đất nước nước ta qua loa những đời, Đào Duy Anh, Nhà Xuất phiên bản Hồng Đức, năm 2016.
• Việt sử chi phí án, Nhà Xuất phiên bản Văn Sử, 1991.
• Lịch triều hiến chương loại chí, tập dượt 1, tập dượt 2, Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo, 2012.
• Việt Nam sử lược, Trần Trọng Kim, Sở Giáo dục đào tạo Trung tâm Học liệu xuất phiên bản.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Lý Thái Tổ bên trên Từ điển bách khoa Việt Nam
• Ly Thai To (Vietnamese emperor) bên trên Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Lễ thắp hương Vua Lý Thái Tổ nhập tối phó quá Việt Chiến, báo Thanh Niên 12:17 AM - 06/02/2010 lưu 7/2/2010
• Khởi công xây cất tượng đài Lý Thái Tổ Việt Anh. Vnexpress. 17/8/2004 | 09:08 GMT+7