khởi nghĩa hương khê

By Admin 25/08/2023 0

Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của công việc này đã và đang lưu lại sự kết cổ động sứ mệnh chỉ dẫn 10 năm chống thực dân Pháp của giai tầng sĩ phu phong loài kiến nước Việt Nam.

Bạn đang xem: khởi nghĩa hương khê

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức là Đình nguyên vẹn tiến sỹ Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự tâm đầu ý hợp của ông là tướng tá Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau Khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở TP Hà Tĩnh và Nghệ An vẫn nở rộ nhiều trào lưu đấu tranh giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa trước tiên là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo thứ tự là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau thời điểm được vua Hàm Nghi và đại tướng tá Tôn Thất Thuyết gửi gắm trách nhiệm tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở TP Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng vẫn tổ chức tụ họp, cải cách và phát triển trở thành một trào lưu đem quy tế bào to lớn, bên dưới sự lãnh đạo thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tư tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên trong cả 10 năm liên tiếp.

Ở tư tỉnh này, Phan Đình Phùng vẫn phân chia địa phận trở thành 15 quân loại, mặt khác nhờ vào vị trí rừng núi xung yếu, ông mang lại xây đắp lực lượng và hạ tầng võ thuật chủ yếu nằm tại nhì thị trấn Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng vẫn mang lại xây đắp tư địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ đàng thanh lịch Nghệ An. Đây là điểm dự trữ hoa màu và rèn đúc tranh bị.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) nhờ vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Bên cạnh đó, Phan Đình Phùng còn mang lại lập điểm phía trên khối hệ thống hào lũy, trạm gác trại, kho bổng, bến bãi luyện,...Đây là một trong những địa thế căn cứ rộng lớn nhập buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại nhì xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị trấn Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, đem đàng thanh lịch Lào, chống Khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi phía trên đem địa hình hiểm trở, tựa sườn lưng nhập mặt hàng Trường Sơn. Từ phía trên, nghĩa binh rất có thể theo dõi đàng núi nhập Quảng Bình, Quảng Trị, rời khỏi Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo dõi đàng sông trở xuống những vùng đồng vày hoặc Khi quan trọng rất có thể lánh thanh lịch Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo hùn Phan Đình Phùng, đem những trí thức như tiến sỹ Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm êm Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân thích kể từ quần chúng. # làm việc túng thiếu cực như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan vịn Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được phân thành 15 quân thứ: TP Hà Tĩnh đem 10, Nghệ An đem 2, Quảng Bình đem 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được xây đắp bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị trấn, đem là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê rời khỏi như sau:

  1. Khê loại ở thị trấn Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị trấn Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị trấn Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị trấn Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị trấn Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng vịn Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị trấn Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở thôn Tình Diệm nằm trong thị trấn Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở thôn Trung Lễ, nằm trong thị trấn Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị trấn Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị trấn Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị trấn Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm vịn Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị trấn Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Bế Tắc.

Mỗi quân loại đem kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân đem phục trang và một loại kiểu như nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài ra loại thường thì, chúng ta còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần hoa màu và của nả đa phần là nhờ quần chúng. # góp phần.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê nhờ vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự nhằng nhịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền hoạt động và sinh hoạt, tiến công quân Pháp vày nhiều kiểu dáng, như: công trạm gác, ngăn đàng tiếp tế, người sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra phía bên ngoài trạm gác nhằm khử chúng ta...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê rất có thể chia thành nhì tiến độ chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là tiến độ sẵn sàng, xây đắp lực lượng và hạ tầng võ thuật. Sau một vài ba trận luyện kích và chống càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng mang lại quân rút về thôn Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tiến công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê vượt lên trước giảm sút, Phan Đình Phùng gửi gắm quyền lãnh đạo mang lại Cao Thắng nhằm rời khỏi Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Thành Phố Bắc Ninh,...mò mẫm sự tương hỗ và kết hấp thụ quân team.

Ở lại TP Hà Tĩnh, Cao Thắng với mọi lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...lấy quân cho tới thôn Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, xây đắp khối hệ thống trạm gác lũy[6], rèn đúc tranh bị,...

Xem thêm: mục đích chủ yếu của việc khai thác lãnh thổ theo chiều sâu ở đông nam bộ

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên TP Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, tuy nhiên lực lượng thời điểm hiện tại vẫn có tầm khoảng ngàn binh và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy nhập công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn mang lại không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt rời khỏi từng tư tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện cản ngăn tuyến phố đi đi lại lại Bắc-Nam và công việc kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Đối phó lại, thực dân Pháp mang lại sắp xếp nhiều trạm gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng chống và kìm giữ hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương vẫn mang lại lập cho tới trăng tròn trạm gác, từng trạm gác có tầm khoảng 30 binh đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời hạn kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tư tỉnh bên trên vẫn kết hợp và hoạt động và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tiến công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh vẫn tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ nhập tiến độ này, nhằm luyện kích và chống càn quét tước, như là:

  • Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen vì thế Đề Niên (Phan vịn Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công trạm gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị trấn lỵ Hương Sơn nhập vào cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn vì thế Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo nhập mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tiến công ngăn quân Pháp bên trên thôn Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) vì thế Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo nhập tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) nhập tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, trạm gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tiến công đợt tiếp nhữa, rồi tiếp sau là tiến công trạm gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận bại nhức, Tính từ lúc đầu năm mới 1892 trở chuồn, thực dân Pháp mang lại há nhiều cuộc càn quét tước, nhập số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn nhập quần thể Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, nhập vào đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng chống trả bên trên địa điểm, một group không giống chuồn hoạt động và sinh hoạt ở đàng sau sườn lưng đối phương, buộc chúng ta cần rút về vì thế kinh sợ bị tiến công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, vẫn xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến thủ tiến công trạm gác Trung Lễ. Sau cơ, vịn hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến thủ tiến công thị trấn Thạch Hà, bắt được viên tri thị trấn. Còn Cao Thắng thì mang lại quân fake thực hiện binh khố xanh rớt bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê vì thế vịn hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo vẫn táo tợn luyện kích nhập tỉnh lỵ TP Hà Tĩnh, đập phá được ngôi nhà lao và hóa giải rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù đày.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng mạnh càn quét tước, thu hẹp phạm vi hoạt động và sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống mò mẫm cơ hội tách đứt liên hệ trong số những quân loại, và thân thích nghĩa binh với quần chúng. #.

Để đập phá thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng trả khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi há trận tiến công rộng lớn nhập tỉnh lỵ Nghệ An. Trên đàng hành binh, nhiều trạm gác trại đối phương bị đập phá quăng quật. Nhưng trận tiến công trạm gác Nu ở Thanh Chương (một thị trấn miền núi nằm tại phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng trĩu rồi quyết tử khi 29 tuổi hạc, thực hiện tổn thất rộng lớn mang lại nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị mất mặt người hàng đầu tài chất lượng, quân Pháp gia tăng chiến binh rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tiến công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên quyền lực của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây ngôi nhà Trương Quang Ngọc ở thôn Thanh Lang, nằm trong thị trấn Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù địch mang lại việc ông bắt vua Hàm Nghi gửi gắm mang lại quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, vịn hộ Thuân lại đem quân luyện kích nhập tỉnh lỵ TP Hà Tĩnh đợt tiếp nhữa, tuy nhiên tiếp sau đó cần tháo lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị trấn Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân thích Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác nhập việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan liêu thân thích Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier lấy thân phụ ngàn quân chuồn đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương bịt đàng tiếp vận, nên tranh bị, hoa màu, quân số thảy đều thiếu hụt thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi lượt đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ rất có thể chạy xoay quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu vượt lên trước thân phụ ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng vẫn luyện hiệp lực lượng, tiến công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất quá nhiều tranh bị và bị giết mổ bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông mang lại quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, mặt khác sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân thích loại sông, thì ông mang lại đập phá đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhẩy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhì mặt mũi bờ xông rời khỏi tiến công nên bị thương vong thật nhiều. Theo ngôi nhà sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị mất mặt đuối, còn tồn tại thân phụ sĩ quan liêu và bên trên trăm binh bị xài khử [13].

Đây là trận thắng ở đầu cuối, vì thế ngay sát thân phụ ngàn quân vì thế Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu kịch liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng trĩu, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhì ngày sau thời điểm thủ lĩnh Phan Đình Phùng mất mặt, Nguyễn Thân mới nhất cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân mang lại quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sập dầu nhen nhóm mang lại xương thịt ông cháy trở thành tro, rồi trộn nhập dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Sang đầu năm mới 1896, một trong những lãnh đạo theo thứ tự mất mặt vì thế ở lâu điểm rừng sâu sắc nước độc, một trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị giết mổ [16], một trong những không giống thì rút qua quýt Xiêm La[17] hoặc rời khỏi mặt hàng...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới phía trên kết cổ động.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi vào cuối thế kỷ 19, kéo dãn trong cả 10 năm, đem quy tế bào to lớn, đem tổ chức triển khai kha khá nghiêm ngặt, lập được không ít chiến công và thực hiện mang lại quân Pháp tổn thất u ám. Cuộc khởi nghĩa vẫn kêu gọi đến mức độ cao phỏng sự cỗ vũ và tiềm năng vĩ đại rộng lớn của quần chúng. # (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vày và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh vẫn dữ thế chủ động dùng những công thức tác chiến linh động, tạo nên, sinh sản một loạt được súng ngôi trường khuôn mẫu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí là còn sầm uất rộng lớn quân triều đình Khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên ở đầu cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại vì thế nhiều nguyên vẹn nhân, đa phần là vì nghĩa binh chưa chắc chắn link, luyện hiệp lực lượng, cải cách và phát triển trở thành trào lưu toàn nước. Vì bị xa lánh nhập vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao hao và mất mặt tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của thành phần chỉ dẫn trào lưu Cần vương vãi trình bày chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được giữ lại thêm 1 thời hạn rồi tan tung.

Xem thêm: nước ta có tỉ lệ dân nông thôn còn lớn chủ yếu do

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bạn dạng Tân Việt, TP.Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, luyện Trung). Tác fake tự động xuất bạn dạng, TP.Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2). Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, luyện 1, phần 1. Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), TP.Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4). Nhà xuất bạn dạng Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người thôn Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị trấn Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng tá của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau Khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tiến công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và thanh lịch Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, xây đắp địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn thanh lịch Thái Lan, thực hiện hạ tầng trả thanh niên nước Việt Nam thanh lịch Trung Quốc hoạt động và sinh hoạt. Ông mất mặt bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ nhập buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng vẫn rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng vẫn mang lại xây đắp một khối hệ thống trạm gác lũy tựa sườn lưng nhập mặt hàng Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín thân phụ phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu vãn lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn lẹ. Bên cạnh đó, ở phía trên còn tồn tại lỗi thoát thanh lịch Lào, đem đàng thanh lịch Nghệ An, nhập Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong TP Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến thủ nhập phía trên chỉ tồn tại một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy tuy nhiên những địa thế căn cứ này vẫn tại vị cho tới ngày ở đầu cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này vì thế Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, vì thế đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo dõi Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh mang lại biết: Trước phía trên, thực dân Pháp tung tin cẩn Phan Đình Phùng mất mặt vì thế dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo dõi bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông vẫn quyết tử gan dạ (dẫn theo dõi Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam, luyện 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước lăm le thế, tuy nhiên sau lại mang lại lấy chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tiến công dẹp được cuộc khởi nghĩa này tuy nhiên Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho mang lại Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chỉ đạo của chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh ranh tam hạng. Đến Khi già cả yếu hèn về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị dịch cuồng loạn tuy nhiên bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách vẫn dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp vẫn mang lại xử quyết 23 người nhập cấp cho lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách vẫn dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua quýt Xiêm La, sau đây phát triển thành hạ tầng của nước Việt Nam Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước Việt Nam trong thời hạn thời điểm đầu thế kỷ trăng tròn (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử dân tộc Việt Nam (tập 2, tr. 85).